شکوه بی‌پایان ایران

میراث فرهنگی و طبیعی

شیراز
شیراز تاریخی

شهر شعر و ادب که میزبان آثار بی‌نظیری چون تخت جمشید، پاسارگاد، حافظیه و سعدیه است. شیراز با باغ‌های دلگشا و بناهای تاریخی، گنجینه‌ای از فرهنگ ایرانی را ارائه می‌دهد.

یزد
شهر یزد

کهن‌ترین شهر خشتی جهان با معماری منحصر به فرد کویری. یزد با سیستم قنات‌های باستانی و بادگیرهای هوشمند در سال ۲۰۱۷ به عنوان اولین شهر ایران در یونسکو ثبت شد.

برج آزادی
برج آزادی

نماد مدرن تهران که در سال ۱۳۵۰ به دست حسین امانت طراحی شد. این برج با تلفیق معماری ساسانی و اسلامی، نشانگر پیوند گذشته و حال ایران است. با ارتفاع ۴۵ متر و معماری چشم‌نوازش، این سازه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری پایتخت به شمار می‌رود. در زیر این برج، تالارها و گالری‌هایی وجود دارد که میزبان نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی است.

پاسارگاد
پاسارگاد

نخستین پایتخت امپراتوری هخامنشی و آرامگاه کوروش کبیر، بنیانگذار حقوق بشر در ۲۵۰۰ سال پیش. این مجموعه که در فهرست یونسکو ثبت شده، نماد معماری باشکوه ایرانی است.

بازار تبریز
بازار تبریز

بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان با مساحت حدود ۱ کیلومتر مربع. این مرکز تجاری-فرهنگی که قدمتی ۱۵۰۰ ساله دارد، نمونه بی‌نظیری از معماری اسلامی-ایرانی است.

کاخ سعدآباد
کاخ سعدآباد

مجموعه‌ای تاریخی با ۱۸ کاخ در مساحت ۱۱۰ هکتار که محل اقامت پادشاهان قاجار و پهلوی بود. امروزه موزه‌های متعددی از هنرهای زیبا تا سلاح‌های تاریخی را در خود جای داده است. این مجموعه با طبیعت سرسبز و باغ‌های چشم‌نوازش، یکی از مقاصد محبوب گردشگران در تهران به شمار می‌رود. هر یک از کاخ‌های سعدآباد معماری منحصر‌به‌فردی دارد که بازتابی از سبک‌های مختلف هنری دوران خود است. از جمله جاذبه‌های برجسته آن، کاخ سفید (کاخ ملت) است که با تزئینات مجلل و فضای باشکوهش شناخته می‌شود. همچنین موزه آب و موزه خط و کتابت از دیگر بخش‌های دیدنی این مجموعه هستند.

مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک

مسجد صورتی شیراز که با کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر و بازی نور در صبحگاه به نگارخانه‌ای زنده تبدیل می‌شود. این شاهکار معماری قاجاری در سال ۱۲۹۳ هجری قمری ساخته شد.

کویر لوت
کویر لوت

گرم‌ترین نقطه کره زمین با دمای ثبت شده ۷۰.۷ درجه سانتیگراد. این بیابان با کلوت‌های مرتفع و ریگ‌زارهای وسیع، در سال ۲۰۱۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

بیستون
کتیبه بیستون

سنگ‌نوشته داریوش بزرگ به سه زبان پارسی باستان، ایلامی و بابلی که پیروزی او بر شورشیان را روایت می‌کند. این اثر کهن‌ترین سند چندزبانه جهان محسوب می‌شود.

تعزیه
تعزیه

نمایش آیینی-مذهبی که روایتگر واقعه کربلاست. این هنر اجرایی که ریشه در سنت‌های کهن ایرانی دارد، در سال ۲۰۱۰ به عنوان میراث ناملموس یونسکو ثبت شد.

قالیشویی مشهد اردهال
آیین قالیشویی اردهال

مراسمی ۸۰۰ ساله در کاشان که هر سال در دومین جمعه مهرماه برگزار می‌شود. این آیین که به پاکیزگی معنوی و وحدت اجتماعی اشاره دارد، در سال ۲۰۱۲ ثبت جهانی شد. در این مراسم، مردم با شستن قالی‌های نمادین در چشمه اردهال، همبستگی جامعه را به نمایش می‌گذارند.

نقالی
نقالی

هنر قصه‌گویی حماسی که با حرکات نمایشی و آواز همراه است. نقالی به عنوان کهن‌ترین شکل تئاتر ایرانی، حافظ فرهنگ شفاهی و ارزش‌های ملی است.

افتخارات علمی و فناوری

خوارزمی

ابوعبدالله محمد بن موسی خوارزمی (۷۸۰-۸۵۰ م)، ریاضیدان و ستاره‌شناس برجسته ایرانی که لقب پدر جبر را کسب کرد. کتاب «الجبر و المقابله» او پایه‌گذار ریاضیات مدرن شد و واژه الگوریتم از نام او گرفته شده است.

ابوریحان بیرونی

دانشمند همه‌چیزدان ایرانی (۹۷۳-۱۰۴۸ م) که در نجوم، ریاضیات، فیزیک و مردم‌شناسی تبحر داشت. او محیط زمین را با دقت شگفت‌انگیز ۹۹٫۸% محاسبه کرد و نظریه‌های پیشرفته‌ای درباره حرکت زمین ارائه داد.

زکریای رازی

پزشک، شیمیدان و فیلسوف ایرانی (۸۶۵-۹۲۵ م) که به عنوان پدر شیمی مدرن شناخته می‌شود. او الکل و اسید سولفوریک را کشف کرد و کتاب «الحاوی» او به عنوان جامع‌ترین دایره‌المعارف پزشکی قرون وسطی شناخته می‌شود.

عمر خیام

ریاضیدان، ستاره‌شناس و شاعر پرآوازه ایرانی (۱۰۴۸-۱۱۳۱ م) که تقویم جلالی را اصلاح کرد. این تقویم که دقیق‌ترین تقویم جهان تا قرن ۱۶ بود، تنها ۱ روز در هر ۵۰۰۰ سال خطا دارد.

ابن‌سینا

ابوعلی سینا (۹۸۰-۱۰۳۷ م) با کتاب «قانون» که به مدت ۶۰۰ سال در دانشگاه‌های اروپا تدریس می‌شد، پایه‌گذار پزشکی مدرن شد. او اولین کسی بود که بیماری‌های مسری را شناسایی و روش‌های قرنطینه را پیشنهاد کرد.

نانو تکنولوژی

ایران با تولید بیش از ۸۲۰۰ مقاله در سال ۲۰۲۲، در رتبه چهارم جهان در فناوری نانو قرار دارد. پیشرفت‌های ایران در نانوداروها و نانوفیلترها تحولی در صنایع پزشکی و محیط زیست ایجاد کرده است.

هوش مصنوعی بومی

استارتاپ‌های ایرانی در حوزه پردازش زبان طبیعی (NLP) و بینایی کامپیوتری (CV) پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند. مدل‌های زبانی فارسی مانند پارسBERT و الگوریتم‌های تشخیص چهره ساخت ایران در سطح جهانی مطرح شده‌اند.

پژوهش‌های فضایی

ایران با پرتاب موفق ماهواره‌های «پارس‌۱»، «نوید» و «خیام» به جمع کشورهای دارای فناوری فضایی پیوسته است. مرکز فضایی ماهدشت و پرتابگر سیمرگ نشانگر پیشرفت‌های ایران در این حوزه است.

پروفسور مجید سمیعی

جراح مغز و اعصاب برجسته ایرانی و بنیان‌گذار مرکز علوم اعصاب هانوفر. او با ابداع روش‌های نوین جراحی مغز، به عنوان یکی از تاثیرگذارترین پزشکان جهان شناخته می‌شود.

پرتابگر سیمرغ

اولین ماهواره‌بر بومی ایران با قابلیت حمل محموله ۲۵۰ کیلوگرمی به مدار ۵۰۰ کیلومتری. این دستاورد که حاصل تلاش دانشمندان ایرانی است، ایران را در جمع معدود کشورهای دارای این فناوری قرار داده است.

هنر و فرهنگ

ادبیات فارسی با بیش از ۱۲۰۰ سال سابقه، یکی از غنی‌ترین میراث‌های فرهنگی جهان است. از شاهنامه فردوسی که حماسه ملی ایران است تا غزلیات حافظ و سعدی که در سراسر جهان شناخته شده‌اند، شعر فارسی گنجینه‌ای از حکمت و زیبایی است.

  • شاهنامه فردوسی - حماسه ملی ایران با بیش از ۵۰٬۰۰۰ بیت
  • دیوان حافظ - غزلیات عرفانی که به «لسان‌الغیب» معروف است
  • بوستان و گلستان سعدی - آمیخته‌ای از شعر و نثر پندآموز
  • مثنوی مولوی - عظیم‌ترین اثر عرفانی ادبیات فارسی

موسیقی ایرانی با دستگاه‌ها و ردیف‌های منحصر به فردش، بیانگر عمق فرهنگ این سرزمین است. سازهای اصیل ایرانی هر کدام تاریخچه‌ای غنی دارند:

  • تار - ساز زهی با ۲۸ پرده که نماد موسیقی ایرانی است
  • سه‌تار - ساز عرفانی با صدای لطیف و آرامش‌بخش
  • کمانچه - ساز زهی آرشه‌ای با صدای گرم و گیرا
  • سنتور - ساز ضربه‌ای با صدای زنگوار و شفاف
  • نی - ساز بادی کهن با صدای حزن‌انگیز و عرفانی

صنایع دستی ایرانی با تنوع و ظرافت بی‌نظیر، نشانگر ذوق و خلاقیت هنرمندان این سرزمین است:

  • فرش دستباف - با طرح‌های متنوع و رنگ‌های طبیعی که شهرت جهانی دارد
  • خاتم‌کاری - هنر ترکیب چوب، استخوان و فلز در طرح‌های هندسی پیچیده
  • میناکاری - نقاشی روی فلز با رنگ‌های درخشان و پوشش شیشه‌ای
  • قلمزنی - حکاکی ظریف روی فلزات به ویژه مس و نقره
  • فیروزه‌کوبی - هنر نشاندن سنگ فیروزه روی ظروف و زیورآلات

سینمای ایران با روایت‌های شاعرانه و واقع‌گرایانه خود جایگاه ویژه‌ای در عرصه جهانی دارد. از عباس کیارستمی تا اصغر فرهادی، فیلمسازان ایرانی جوایز بزرگی همچون نخل طلای کن و اسکار را کسب کرده‌اند.

  • عباس کیارستمی – برنده نخل طلای کن برای «طعم گیلاس» (۱۹۹۷) و خالق سبک منحصر به فرد سینمایی
  • اصغر فرهادی – دو بار برنده اسکار بهترین فیلم خارجی برای «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده»
  • رخشان بنی‌اعتماد – مادر سینمای اجتماعی ایران، برنده جایزه ویژه هیئت داوران برلین
  • مجید مجیدی – کارگردان فیلم‌های انسان‌گرایانه مانند «بچه‌های آسمان»

معماری ایرانی ترکیبی از مهندسی هوشمند و زیبایی‌شناسی است؛ از ایوان چهارطاقی و گنبدهای فیروزه‌ای تا بادگیرهای یزد. ویژگی‌های منحصر به فرد معماری ایرانی:

  • الگوی چهارایوان در مساجد و مدرسه‌ها که تعادل و تقارن را نشان می‌دهد
  • سیستم خنک‌کن بادگیر و حوض در خانه‌های کویری که نشانگر تطابق با محیط است
  • تزئینات مقرنس، خطوط کوفی و کاشی هفت‌رنگ اصفهان که زیبایی بی‌نظیری خلق می‌کنند
  • استفاده از پنام (عایق حرارتی) در گنبدها برای تنظیم دمای داخلی
  • معماری صخره‌ای مانند روستای کندوان که نشانگر خلاقیت در استفاده از محیط است

تنوع زبان‌های ایرانی

فارسی (دری)

زبان رسمی ایران و زبان مشترک ادبیات کلاسیک که بیش از ۱۱۰ میلیون گویشور در جهان دارد. فارسی باستان ریشه در زبان اوستایی دارد و فارسی نو پس از اسلام شکل گرفت.

کردی

شاخه‌ای غنی از زبان‌های ایرانی با گویش‌های کرمانجی، سورانی، گورانی و زازاکی. کردی در مناطق غربی و شمال غربی ایران رواج دارد و ادبیات شفاهی غنی‌ای دارد.

لری

گویش‌های لُر بزرگ، بختیاری و ممسنی که ریشه در پارسی میانه دارد. این زبان در مناطق غرب و جنوب غرب ایران رواج دارد و ویژگی‌های کهن زبان فارسی را حفظ کرده است.

بلوچی

زبان مردم سیستان و بلوچستان که ساختارهای کهن ایرانی را حفظ کرده است. بلوچی به دو شاخه شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود و ادبیات شفاهی غنی‌ای دارد.

گیلکی و مازندرانی

زبان‌های شمالی ایران که پر از واژگان باستانی هستند. گیلکی در استان گیلان و مازندرانی (طبری) در مازندران رواج دارد و هر کدام ادبیات شفاهی غنی‌ای دارند.

تالشی

زبان کوهستانی سواحل غربی خزر که پیونددهنده گیلکی و پارسی باستان است. تالشی در مناطق شمال غربی ایران رواج دارد و ویژگی‌های آوایی منحصر به فردی دارد.

ترکی آذربایجانی

زبان رایج در آذربایجان و بخش‌هایی از اردبیل، زنجان و تهران. این زبان از شاخه اوغوز خانواده زبان‌های ترکی است و ادبیات غنی‌ای به ویژه در شعر دارد.

ترکمنی

زبان مردم ترکمن‌صحرا در شمال‌شرق ایران؛ از شاخه اوغوز زبان‌های ترک. ترکمنی با الفبای خاص خود نوشته می‌شود و ادبیات شفاهی غنی‌ای دارد.

عربی

زبان بخشی از مردم خوزستان و سواحل خلیج فارس. عربی خوزستانی با لهجه‌های خاصی صحبت می‌شود و تحت تأثیر فارسی قرار گرفته است.

غذاهای ایرانی

چلوکباب
چلوکباب سلطانی

مهره اصلی سفره ایرانی که ترکیبی از برنج زعفرانی، کباب برگ و کباب کوبیده است. این غذا که قدمتی ۲۰۰ ساله دارد، نماد مهمان‌نوازی ایرانی است.

فسنجان
خورش فسنجان

ترکیب بی‌نظیر گردوی کوبیده و رب انار که با مرغ یا گوشت تهیه می‌شود. این غذای شمالی که در مراسم خاص سرو می‌شود، طعمی ترش و شیرین دارد.

قورمه سبزی
قورمه سبزی

پادشاه خورش‌های ایرانی که از سبزی‌های معطر، لوبیا قرمز و گوشت تهیه می‌شود. این غذا که با لیمو عمانی طعم دار می‌شود، در مهمانی‌های رسمی سرو می‌شود.

سوهان قم
سوهان قم

شیرینی سنتی قم با ترکیب آرد، کره، شکر و زعفران که با پسته تزیین می‌شود. این شیرینی که بافتی ترد و طعمی منحصر به فرد دارد، سوغاتی معروف ایران است.

باقلوای یزدی
باقلوا یزدی

شیرینی لایه‌ای از آرد، مغز بادام، گلاب و هل که در یزد به صورت سنتی تهیه می‌شود. این شیرینی که با شهد شیرین می‌شود، در مهمانی‌ها و مراسم خاص سرو می‌شود.

زولبیا بامیه
زولبیا بامیه

زولبیا بامیه دسر پرطرفدار ماه رمضان که از آرد، شیره و زعفران تهیه می‌شود. زولبیا حلقه‌های پیچیده و بامیه گل‌های کوچکی هستند که در شیره خیس می‌خورند.

افتخارات ورزشی

کشتی

ایران با ۵۴ مدال المپیک (۲۳ طلا) در کشتی آزاد و فرنگی، یکی از قدرت‌های جهانی است. قهرمانانی مانند غلامرضا تختی، عبدالله موحد و حسن یزدانی نماد این ورزش اصیل هستند.

وزنه‌برداری

ایران با ۱۵ مدال المپیک (۹ طلا) در وزنه‌برداری، رکورددار این رشته است. حسین رضازاده با شکستن ۲۸ رکورد جهانی و بهداد سلیمی با قهرمانی‌های پی در پی، ستاره‌های این رشته هستند.

والیبال

تیم ملی والیبال ایران با قهرمانی در آسیا و حضور در جمع ۸ تیم برتر جهان، یکی از موفق‌ترین تیم‌های ورزشی کشور است. ستاره‌هایی مانند سعید معروف و میلاد عبادی‌پور در لیگ‌های معتبر جهانی بازی می‌کنند.

تکواندو

ایران با ۵ مدال المپیک (۱ طلا) و ده‌ها مدال جهانی در تکواندو پیشتاز است. هادی ساعی اولین طلای المپیک را آورد و کیمیا علیزاده با مدال برنز ریو، الهام‌بخش زنان ایرانی شد.

فوتسال

تیم ملی فوتسال ایران با ۱۲ قهرمانی آسیا و نائب‌قهرمانی جهان در ۲۰۱۶، از تیم‌های مطرح جهانی است. ستاره‌هایی مانند علیاصغر حسن‌زاده و محمدرضا حیدریان در لیگ‌های اروپایی بازی می‌کنند.

کشتی پهلوانی

ورزش زورخانه‌ای که در یونسکو ثبت شده، ترکیبی از کشتی، حرکات آکروباتیک و اخلاق ورزشی است. پهلوانانی مانند محمود نامجو و غلامرضا تختی نماد این ورزش اصیل ایرانی هستند.

رشته طلا نقره برنز
کشتی ۲۳ ۲۴ ۲۹
وزنه‌برداری ۹ ۵ ۳
تکواندو ۱ ۱ ۳
دوومیدانی ۱ ۱ ۰
تیراندازی ۱ ۰ ۰

زنان پیشگام

مریم میرزاخانی

نخستین زن و اولین ایرانی برنده مدال فیلدز (نوبل ریاضیات) در سال ۲۰۱۴. او که استاد دانشگاه استنفورد بود، با کارهای پیشگامانه در هندسه هذلولوی جهان را شگفت‌زده کرد

شیرین عبادی

حقوق‌دان و فعال حقوق بشر که در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه نوبل صلح شد. او اولین قاضی زن ایران بود و برای حقوق زنان و کودکان مبارزه کرد.

پروین اعتصامی

شاعر نامدار معاصر (۱۲۸۵-۱۳۲۰) که دیوان او از برجسته‌ترین آثار ادبیات فارسی است. اشعار او که سرشار از مضامین اخلاقی و اجتماعی است، به بسیاری از زبان‌ها ترجمه شده است.

فرشته کریمی

کاپیتان سابق تیم ملی فوتسال بانوان ایران که در سال ۲۰۱۲ به عنوان بهترین بازیکن آسیا انتخاب شد. او با هدایت تیم ایران به مقام سوم آسیا، الهام‌بخش بسیاری از دختران ایرانی شد.

سیمین بهبهانی

شاعر معاصر (۱۳۰۶-۱۳۹۳) که به «زن حافظ» معروف بود. او با ابداع قالب‌های جدید در غزل، تحولی در شعر معاصر فارسی ایجاد کرد و برای حقوق زنان مبارزه کرد.

انوشه انصاری

اولین زن فضانورد ایرانی‌تبار که در سال ۲۰۰۶ به ایستگاه فضایی بین‌المللی سفر کرد. او بنیان‌گذار چند شرکت فناوری و حامی پروژه‌های آموزشی است.

جشن‌ها و آیین‌ها

🔍
نوروز

کهن‌ترین جشن بهاری جهان که در یونسکو ثبت شده است. نوروز با آیین‌هایی مانند خانه‌تکانی، سفره هفت‌سین و دیدوبازدید، نماد تجدید حیات و همبستگی است.

یلدا

بلندترین شب سال که با خواندن حافظ، خوردن انار و هندوانه و گردهمایی خانوادگی جشن گرفته می‌شود. این آیین که نماد پیروزی نور بر تاریکی است، ریشه در باورهای کهن ایرانی دارد.

تاریخ نام جشن شرح
۱ فروردین نوروز آغاز سال نو و جشن بهار با آیین‌های هفت‌سین، دیدوبازدید و سیزده‌به‌در
۳ تیر تیرگان جشن آب‌پاشی و تیر (آب) برای درخواست باران و یادبود آرش کمانگیر
۳۰ مهر مهرگان جشن شکرگزاری محصول و بزرگداشت ایزد مهر که با خواندن شعر و موسیقی همراه است
۳۰ آبان آبانگان جشن پاسداشت آب و نیایش آناهیتا، ایزدبانوی آب‌ها در باورهای کهن
۳۰ دی سپندارمذگان جشن عشق ایرانی و گرامی‌داشت زمین که به روز زن نیز معروف است
۳۰ بهمن سده آیین روشن‌کردن آتش برای جشن نور و گرمی که با شعر و موسیقی همراه است
شب ۳۰ آذر یلدا بلندترین شب سال با آیین‌های فال حافظ، انارخوری و گردهمایی خانوادگی

شگفتی‌های طبیعی

جنگل هیرکانی
جنگل‌های هیرکانی

میراث طبیعی یونسکو با قدمت ۵۰ میلیون سال که از آستارا تا گلستان امتداد دارد. این جنگل‌های منحصر به فرد که به «موزه طبیعی» معروفند، زیستگاه گونه‌های نادر گیاهی و جانوری است.

دره ستارگان
دره ستارگان قشم

پدیده‌ای زمین‌شناسی با ستون‌های عجیب و غریب که بر اثر فرسایش باد و باران شکل گرفته است. افسانه‌ها می‌گویند این دره بر اثر برخورد شهاب‌سنگ به وجود آمده است.

دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه

بزرگ‌ترین دریاچه نمکی خاورمیانه که به دلیل وجود جلبک‌های خاص در فصول مختلف رنگ‌های متفاوتی از آبی تا صورتی و قرمز به خود می‌گیرد. این دریاچه زیستگاه آرتمیا، موجودی نادر است.

کوه دماوند
کوه دماوند

بلندترین قلهٔ خاورمیانه با ارتفاع ۵۶۱۰ متر که نماد اسطوره‌ای ایران در شاهنامه است. این آتشفشان نیمه‌فعال با چشمه‌های آب گرم و گوگردی، مقصد کوهنوردان از سراسر جهان است.

غار علی‌صدر
غار علی‌صدر

بزرگ‌ترین غار آبی جهان با مساحت ۱۱ کیلومتر که بخشی از آن با قایق قابل بازدید است. این غار با ستون‌های استالاکتیت و استالاگمیت، شاهکار طبیعت در همدان است.

باداب سورت
باداب سورت

چشمه‌های پلکانی و تراورتن رنگارنگ در مازندران که بر اثر رسوب مواد معدنی در هزاران سال شکل گرفته است. این پدیده نادر که تنها چند نمونه مشابه در جهان دارد، به «بهشت زمینی» معروف است.

خط زمانی ایران

۵۵۰ ق.م

تأسیس امپراطوری هخامنشی توسط کوروش.

۲۲۴ م

ظهور ساسانیان؛ شکوفایی علوم و هنر.

۹۷۵ م

ابن‌سینا و اوج پزشکی اسلامی.

۱۳۲۰ ه.ش

ملی شدن صنعت نفت.

۱۴۰۰ ه.ش

دستاوردهای فضایی و فناوری نوین.

۱۷۹۶ م

پایه‌گذاری سلسله قاجار; آغاز تغییرات معماری و دیپلماسی مدرن.

۱۹۰۶ م

انقلاب مشروطه; تدوین نخستین قانون اساسی ایران.

۱۹۷۹ م

انقلاب ۱۳۵۷; تغییر ساختار سیاسی کشور.

۲۰۱۵ م

برجام; توافق هسته‌ای و گشایش تعاملات بین‌المللی.

🌙